taya jentreng kacapi
teu aya gelik suling
ukur ombak nu ngaletakan suku
pasosore
nyanghunjar dina kikisik
beulahan hate di kenca-katuhu
tingtrim diri, tengtrem hate
nyerangkeun sarangene
teuleum di tungtung laut
mun salilana
poe teu robah
tetap endah(*)
29 Oktober 2010
Pangandaran
Nagri Aing
sungut sungut pabaliut
ngabudah ku kecapkecap taya ma'na
pangagung pangagung linglung
pejabat poho ka rakyat
ieu nagri urang
tempat endah
tapi loba hal
nu ngabalukarkeun
hate marudah(*)
26 Oktober 2010
Cinta Terlarang
nasib jadi jurang
ngahalang cinta urang
bongan patepung
dina waktu nu kaliru
masing-masing
geus terlanjur
jadi milik nu lian
tapi da teu wasa
megung kasono
hayang terus panggih
neuteup pameunteu nu liuh
ngarasakeun sora halimpu
kuer maseuhan hate nu halodo
"leuwih hade urang anggeusan,"
ceuk anjeun
tapi karasa aya rasa
teu rido jeung teu wasa
dina eta kalimah teh
rasa nu sarua
oge minuhan dada
jalan urang, nuju jungkrang
tapi asa hoream rek
mungkasanana
basa urang pateuteup
kasawang salempang
jero soca nu talaga
"naha masih aya isukan
keur urang duaan?"(*)
22 Oktober 2010
Poe nu Monoton
Poe anyar. Kuduna aya antusias jeroeun dada keur nyambutna. Tapi bororaah. Sagalana karasa datar. Monoton pisan.
Poe ieu sigana ngan ukur rek ngulang kamari jeung poe samemehna deui. Ngaguluyur, tapi suku teu maju-maju.
19 Oktober 2010
nyaris puisi
atau setidaknya ingin serupa itu
nyatanya hanya kumpulan kata
dangkal makna
tak indah pula
Puisi? ah, nyaris pun tidak(*)
Terlalu Lahiriah-Minded
Kuring amprok jeung AKA. Ngagebeg. Naha pangling pisan. Baheula mah manehna teh geulis kacida. Terus terang kuring teh salah sahiji pangagum manehna. Rerencepan tangtuna ge. Tapi basa pasarandog dina lawang teh kuring ampir teu ngenali manehanana. Kageulisanana geus taya urutna.
Kuring inget, manehna memang pernah sababaraha kali naek meja operasi lantaran aya kangker dina daerah huntuna. Akibatna, nya jadi kitu: beungeutna nu baheula mencrang bet taya susana.
Ras we kuring teh kana papatah kolot. Sarupaning nu aya di dunya mah memang taya nu lana. Cinta mun ukur ngandelkeun ku rupa, tinangtu tereh lekasannana. Hanjakal papatah eta teh can berhasil kateuleuman ku kuring teh. Bahkean, ayeuna, sabada papanggih jeung AKA.
Kuring kiwari masih tetap jadi lalaki sabihari: nu ngutamakeun penilaian lahiriah. Mun papanggih jeung mojang geulis, langsung kairut. Heheh. Mun diajak ngobrol ku awewe nu rada belewuk sok males-malesan. Ah, da memang asa hese ngobahna.(*)
12 Oktober 2010
Wani Ngomong
Hal eta kaalaman pisan ku kuring. Ngomong teh jadi modal berharga di kantor. Mun urang bisa ngomong, pinter nyuarakeun eusi uteuk, komo bari dibarengan ku logika anu brilian, pasti loba nu serab.
Hal paling sederhana, alatan sering ngomong urang teh bisa leuwih dikenal ke pingpinan. Tinangtu bae anak buah nu leuwih dipikaloman, atasan oge bisa leuwih berehan dina nganilai.
Tapi tangtu bae modal ngomong teu cukup. Konsistensi tangtu bae jadi aspek kadua anu kacida pentingna. Sanajan urang ngabudah ngomong endah, lamun dina pelaksanaana ancur lebur mah pasti batur oge bakal nyeungseurikeun.
Hal anu rek diutamakan ku kuring di dieu teh nyaeta: tong kudu wani ngomong ngutarakeun pamikiran urang. Tong sieun salah, ulah inggis dianggap bodo.(*)
Kemana
lagu merdu merayu itu
menusuk telinga
melukai
mengalirkan darah
melimpah mengalir mebentuk lukisan
tak merah
hanya pucat
menyerupai kita
yang kini bertatapan
dalam hampa
di sana
harihari seperti
tak lagi berganti
terulang persis kemarin
dan kita melangkahinya
dengan mendung
murung
entah kemana semua berujung(*)
11 Oktober 2010
Nalika Maca Jeung Nonton Ngadatangkeun Putus Asa
Dina lalajo film misalna. Kuring teh kacida nyanduna. Ti leuleutik mula kitu teh. Kuring inget basa kuring SD ema jeung bapa teh can boga tivi. Jadi lalajo teh sok ngadon milu di tatangga.
Kalan-kalan ema teh rada streng. Ti peuting kuring teu menang kaluar, sanajan malem minggu. Kuring teu ieuh eleh akal. Demi lalajo, kuring bela-belaeun loncat tina jandela. Berekah laku codeka kitu teh teu kanyahoan. Kuring kadang-kadang ngarasa hanjakal jeung dosa ka ema mun inget kana kalakuan teh.
Maca oge geus kahucuhkeun ti keur SD mula. Sarua modal nginjeum. Novel percintaan model Fredy S, Mira W, jllnd, serta novel silat Wiro Sableng geus jadi konsumsi kuring ti awit SD, terutama SMP.
Kadieunakeun, karesep teh teu ieuh ngurangan. Tapi mindeng muncul rasa putus asa ku daya inget anu pondok pisan. Ladang maca jeung nonton teh taya nyerepna. Nu dibaca atawa dilalajoan bulan ka tukang, komo deui taun katukang, mindengna mah berekah taya tapak-tapakna. Mun buku jeung filmna kapanggih deui teh asa manggihan nu anyar deui. Asa-asa siga amnesia.
Sabenerna baheula kungsi aya usaha keur ngatasi hal ieu teh. Maca jeung lalajo teh kudu dibarengan ku nulis. Jadi sabada maca jeung lalajo tuh kuring kudu maksakeun nulis. Perkara naon wae anu kainget sabada kagiatan eta. Tina sakadar nyieun resensi, neangan pelajaran, atawa ngembangkeun leuwih jauh deui.
Hanjakal jalan eta teh teu bisa konsisten ditedunan. Semangat nulis teh kalan-kalan ilang taya raratan. Tapi kadang-kadang kasadaran teh datang deui ngahucugkeun semangat jadi ngagedur deui.
Jauh dina jero ati kuring yakin, tina ladang nulis kitu, hiji waktu pasti kaala hasilan. Ukur sakadar jadi panineungan atawa jadi nu leuwih berharga. (*)
Basa Mudik
nyorang jalan kamari
asa teu loba robahna
jalan nu ruksak
imah nu anclang-ancalangan
kahirupan nu taya menyatna
nu beda jeroeun dada
aya rasa asing
asa beuki jauh
Ah, asana ieu geus lain
dunya uing(*)
10 Oktober 2010
Di Buruan SD
luak lieuk, lebeng
taya kalangkang nu ngaringkang
panineungan geus kasered
walungan waktu
ukur hawar-hawar
aya kahanjakal
baheula asa kurang
sampurna milampah
sagalana(*)
Seja Nyutat Lalakon
Keun we mun teu endah. Moal pati malire mun aya nu ngece. Da ieu mah keur usaha diri keur ngalatih mikir dina basa sunda.
Sugan we tina usaha ieu kaparigelan nulis kaasah, tur akhirna aya hal-hal leutik anu bisa dijadikeun panineungan, komo deui mun bisa jadi bongbolongan hirup.(*)
Bulir Padi
menguning
indah dalam pandangan
tapi di dalam
hampa: bulir padi kosong tak berisi
adakah kau rasakan hal sama?
kita kian terpisah
ruang kecewa dan harapan hampa
hingga kapan
kita masih bisa menahannya?(*)
08 Oktober 2010
Panineungan: Nyangu
Biasanya tugas eta teh katarima lamun ema kudu ngiderkeun dagangan atawa ngadon ka kebon. Sabenerna hoream mancen tugas eta teh. Bubaran sakola, kasorenakeun kitu teh, wayahna loba kaulinan. Babaturan sok ngadon ngojay di balong atawa ngadon maen bal di lapangan hareupeun
kaum. Atuh tugas nyangu teh nyangkered kuring tina karesep.
Kuring pasti teu bisa ingkah salila sangu can asak teh. Maklum jaman harita mah can usum mejik jar nu otomatis bisa ngasakan sangu cara ayeuna. Kuring nyangu teh dina hawu. Suluhna kudu teratur diasur-asur. Mun seeng geus saheng, tandana sangu tereh asak.
Kuring harita mah apal iraha sangu asak teh. Mun geus tanek, terus sangu teh diakeul dina nyiru plastik (da di umah kuring mah teu aya dulang). Kuring beraksi: hihid dina leungeun kenca, centong dina leugeun katuhu. Duanana kudu sairama magawe.
"Sing nepi ka erep haseupna sangu teh, supaya teu gancang haseum," kuring ingat omongan ema soal akeulan teh. Mun geus asak sangu teh diwadahan kana sangku atawa boboko.
Kiwari nyangu teh ukur tinggal waasna. Di imah mejic jar geus berkuasa.
Tapi kuring jusrtu asa rada hanjakal ari ngingetan pangalaman baheula teh. Handeueul naha beheula teu bener-bener ngalaksanakeun tugas di dapur teh. Meureun mun harita bener-bener daek ngulik kana masak mah,
kiwari teh bisa kapetik manfaatna.
Ayeuna teh kuring justru mindeng nitenan acara masak dina tivi. Resep pisan. Kadang-kadang sok digeunggeureuhkeun ku pamajikan pedah kuring resep nempoan nu kita. Tapi ah da tetep we resep. Ngan memang ukur resep nempo wungkul. Ari prakna masak mah tara pisan. Rencana jeung kahayang mah aya, tapi teu purun ngamimitianana.(*)
06 Oktober 2010
Sabada Maca Darpan
Teu aneh. Darpan memang geus kakoncara salaku pangarang sunda ngora. Manehna, anu sapopoena cekel gawe jadi guru, geus kungsisababaraha kali dileler penghargaan lantaran karyany ny pinunjul.
Maca carponna, ngahudang kasono kuring. Bahuela kuring bisa rutin nengetan carita sunda siga kieu dina majalah mangle. Kiwari ukur tinggal waasna, da kuring teh geus lila bumetah di Jakarta.(*)
04 Oktober 2010
Calon silat
Ini sungguh aneh. Banyak orang mungkin akan menyebut gila. Betapa tidak. Di saat semua orang berlomba, dengan melakukan segala daya upaya, merebut kedudukan ini, ia justru merasa ingin melepaskannya.
Kedudukan ini harusnya jadi tangga menunju puncak. Dulu ia pernah berhasrat jadi pendekar nomor satu. Cerita tetang kehebatan Pendekar Tanpa Tanding saat ia masih kecil jadi inspirasi.
Tapi kini ia makin banyak melihat hal tak menyenangkan. Nama di dunia persilatan ibarat pohon. Kian tinggi menjulang, kian deras diterpa angin. Sebagai ketua perguran Pedang Kayu Besi ia sudah meladeni banyak sekali tantangan bertarung. Padahal baru tiga bulan ia memangku posisi itu.
Ia ingat, semua itu dimulai dari sebuah kebetulan. Seorang penunggang kuda melihatnya saat bertarung di pinggir jalan. Badannya yang kecil
01 Oktober 2010
sabot ngeunteung
tumanya
"geus tepi kamana
lalampahan salira?"
ukur balem
baham kakunci
dina hihideung matana
kuring malah nyakseni
gambar-gambar kahirupan
lalakon katukang
"naon warna hirup
anjeung teh?"
kalah bingung
teu kabade
da tiap warna
ngadadak sepa
sasepa rarasaan(*)
Nagabumi, lebih Tebal Bukan Berarti Lebih Menarik

Ketika pertama melihat buku Nagabumi saya langsung kepincut. Itu adalah buku silat. Sangat tebal, lebih dari 800 halaman. Dan yang mengarang adalah Seno Gumira Ajidarma, penulis cerpen yang sudah kondang.
Setelah buku di tangan, seperdi diduga, Seno memang sangat serius menulis cerita ini. Terlihat dari daftar pusataka dan daftar catatan kaki untuk tiap bab buku itu.
Tapi setelah mulai membaca, terus terang saya agak kecewa. Sebagai penggemar cerita silat, dahaga saya tak terlalu terpuasakan.
Dalam membaca buku seya secara otomatis menggolong-golongkan buku di tangan dengan perasaan saat membaca. Bagus sekali: bila saya enggan teralihkan begitu mulai membacanya. Bagus: bila setelah bacaan terhenti saya masih sangat berhasrat untuk melanjutkannya. Biasa: bila buku yang dibaca masih terus ditekuni meski sejumlah halaman atau bagian dilewati serta saat kita berhenti di tengah-tengah kita tak terlalu terpacu untuk menyambungnya lagi. Biasa sekali: bila setelah beberepa halaman saya harus berjuang untuk mencermati halaman berikutnya.
Buku Nagabumi ini saya rasakan masuk kategri biasa, bahkan cenderung biasa sekali. Mungkin hal itu disebabakan pengharapan berlebih bahwa sebagai penulis ulung Seno akan bisa menghadirkan cerita silat yang lebih menawan dari serial Gajah Mada atau Senopati Pamungkas.
Beberapa hal membuat saya kurang srek membaca buku ini.
Pertama, pemilihan tokoh utama yang sudah berusia 100 tahun. Tokoh ini memang melakukan flash back, termasuk perjuangan dia menjadi pendekar besar. Tapi sejak awal porsi penceritaan saat dia sudah berusia 100 tahun cukup banyak. Dengan pemilihan seperti ini tentu Seno memiliki tujuan tertentu. Salah satunya mungkin keleluasaan untuk menyelipkan berbagai ajaran kuno yang dengan fasih dia kuasai. Tapi pemilihan seperti ini juga berlawanan dengan pakem penulisan "happy ending" yang kerap dimiliki cerita silat. Saya sendiri akan lebih seksama mengikuti buku ini bila dimuali dari masa kecil si tokoh dan perkembangannya hingga akhir. Pemilihan tokoh yang sudah sepuh juga menghalangi kemungkinan terciptanya roman yang mendebarkan dalam buku ini.
kedua, terlalu terbebani misi. Seno tampaknya hanya menjadikan cerita sebagai wadah untuk menyampaikan pandangan dan pengetahuan dia tentang agama, nilai, budaya, serta falsafah dari masa lalu. Oke. Masalahnya dia terlalu banyak mengumbar wacana itu dalam setiap babnya. Sehingga cerita tentang "silat" dan drama yang menyertainya juga jadi sedikit terpinggirkan. Saya bahkan makin sering melompati halaman demi halaman karena tak telaten mengikuti bait-bait sair dari berbagai buku kuno yang terud dikutip penulis.
Saya terus terang belum bisa membaca buku itu hingga setengahnya. Tapi saat saya memiliki waktu senggang, saya masih harus melecut diri agar bisa meneruskan mencermati buku ini. Pengalaman sama tak saya dapatkan dengan buku serial Gajah Mada yang bagi saya masuk katagori "Bagus" dan terus mendorong saya untuk mencermati jalan ceritanya hingga akhri, meskipun kita sudah tahu cerita besarnya.(*)